'Người ta hội lớn vui cười

Ta ngồi nghe khúc ai người đàn ra"

Xưa, ở làng Sao Năng đã nổi tiếng với cậu út Tân, vốn là con cưng của quan Đỗ nhưng cậu lại thích sống ở làng này.

Cậu út Tân mười một tuổi đã tinh thông chữ nghĩa, mặt mày sáng dạ. Người trong làng thường bảo chữ cậu như mực nở hoa, đọc lên nghe thơm.

Cái ngày mà cậu út đến tuổi lấy vợ, mấy cô gái trong làng cứ hễ đi qua là lại rì rào, ai mà may mắn thấy được cậu út đang ngó đầu ngoài cửa để cho chim ăn thì lại ríu rít cười cả ngày. Chẳng biết cậu út phải lòng con gái nhà ai.

Nhưng cậu út chẳng phải lòng con gái nhà ai, ngày qua ngày cậu chỉ biết đọc sách, ngâm thơ. Nếu có ai hỏi thì lại cười cười rồi kêu đề năm sau, nhưng vẫn chẳng ai thấy cậu út thân thiết với ai để năm sau lấy vợ.

Làng Sao Năng rất hay mở hội, mỗi năm lại có hai, ba cái hội, nhỏ hay to vẫn có đủ. Đầu xuân năm ấy, làng Sao Năng mở hội mừng xuân. Năm nay cậu cả bận việc trên huyện, nên mợ cả phải kéo cậu út đi chung. Bao nhiêu năm cậu út cứ ngồi lì trong thư phòng đọc sách, chẳng chịu ra ngoài chút nào. Mợ cả hết kiến nhẫn rồi. Người gì đâu mà nhạt nhẽo, thế này ai mà thèm yêu?

Mợ cả cười nhẹ, rồi cầm tay cậu út kéo đi.

Tháng Giêng về, trời chưa ấm hẳn, nhưng nắng đã kịp hong khô những vũng bùn xung quanh làng. Từ sáng sớm, cậu út đã nghe tiếng bọn trẻ con hò reo, đứa nào cũng có một cái đèn lồng bằng giấy, dùng màu vẽ hình mấy con cá chép, đứa nào khá giả thì được mua đèn ngoài chợ, trông đẹp hơn, to hơn nhiều.

Cậu út bị mợ cả bắt mặc áo ngũ thân tay thụng, đầu đội mấn, tay cầm quạt mơ của mẹ cậu.

Hội xuân được mở giữa sân đình, bên cạnh rặng cau già. Xung quanh là cờ được treo khắp nơi. Làng Sao Năng có một cái sân ngay sau đình, cạnh bờ sông, lũ trẻ con kéo hết ra đây thi thả diều, ở đây còn tổ chức ô ăn quan, bịt mắt đập niêu,.. Cậu út thích nhất là chợ xuân. Chợ xuân vẫn luôn ồn ào náo nhiệt, những gian hàng bán bánh trái, heo quay, tò he,... dải đầy khắp con đường đi tới đình thượng. Mợ út bỏ đi với hội con gái rồi, nên cậu út tấp vào một hàng tò he gần sân sau đình làng. Lâu rồi không được chơi tò he nên cậu nhìn mấy con tò he rất thích thú. Sau khi chen qua đám con nít, cậu quyết định mua con thiên nga, trông con thiên nga rất thuần khiết, trong sáng, và cậu thích nó.

Cậu nhìn con thiên nga rồi cười, đã lâu kể từ khi cậu được mẹ mua cho một con tò he. Cậu út đi ra sân sau đình làng, nơi có một nhóm người tụ tập ở đó. Cậu tò mò liếc nhìn vào bên trong, ở giữa nhóm người đó là một cậu trai đang ôm cây đàn nguyệt, ngồi dưới gốc cây đa. Tiếng hát của cậu trai đó rất hay, nó nhẹ nhàng chạm vào trái tim của cậu Tân.

Cậu vỗ nhẹ vai một cô bán bánh gần đó, nói với cái giọng nhỏ nhẹ, lịch sự của cậu

Tân thấy cô sắp hét lên, phải đưa tay lên miệng suỵt

Nếu trong làng, cậu Tân được mệnh danh là tinh thông chữ nghĩa, cầm kỳ thi hoạ thì cậu Sơn được mệnh danh là tinh thông âm luật, hoạ bằng lời ca.

Hai cô bán hàng ngồi xì xầm với nhau về cậu Sơn, chẳng để ý Cậu út đã đi ra đám đông đó. Chẳng hiểu sao lúc đó cậu cứ vô thức đi ra giữa đám đông mà chẳng để ý mình là ai. Hội làng lắm kẻ ngược xuôi, tiếng râm ran cười nói rất ồn ào, nhưng cậu út chỉ nghe thấy tiếng đàn du dương và tiếng hát đó. Đến lúc chen vào giữa đám đông đó, cậu út mới nhớ ra. Xung quanh dân làng đều xôn xao khi thấy cậu út.

Tiếng xôn xao ồn ào làm cậu Sơn ngưng lại, ngước lên. Cậu bất ngờ khi nhìn thấy một cậu trai sáng sủa đừng trước mặt mình, trên tay cầm con tò he có hình thiên nga.

Cậu Sơn nở nụ cười hiền dịu, cái nụ cười đó làm cậu út đỏ dựng mặt lên, cậu ngẩn ra một hồi

Sơn lại cười. Người gì đâu mà cười xinh thế, giọng lại còn ấm, làm cậu út ngẩn ra rồi.

Cậu út cứ đứng ngây ra nhìn người ta cười mà chẳng biết làm gì. Cậu Sơn thấy vậy bèn đứng dậy, níu lấy tay áo của cậu Tân lay đi lay lại

Cậu Sơn phải lay một lúc cậu út mới giật mình

Cậu út dẫn cậu Sơn đến hàng tò he cậu mua lúc nãy. Đang xem thì mợ cả từ đâu xuất hiện, chạy ra vỗ đầu cậu út

Cậu Tân nhìn mợ cả với ánh mắt long lanh, mợ cả thấy khó coi vô cùng

Cậu Tân mếu máo, đến lúc mợ quay đi thì lườm mợ cháy cả mắt. Cậu chạy ra chỗ cậu Sơn đang chọn tò he để báo cho cậu phải về

Cậu Sơn lại cười phát nữa. Ôi, cậu cứ cười như vậy sao Tân nỡ về?

Lúc cậu Tân chạy ra chỗ mợ cả. Cậu Sơn bất ngờ khi thấy con tò he thiên nga bị rơi xuống đất. Nãy thấy cậu út cầm trên tay, sao mà rơi được nhỉ?

Cậu Sơn không suy nghĩ nhiều, cầm con tò he lên, tính khi nào gặp lại sẽ mua đền cho cậu Tân

Trên đường đi về, cậu út vừa đi vừa huýt sáo, phong thái điềm đạm bình thường chẳng còn. Mợ cả lấy làm bất ngờ.

Con cá thường ngày hay một mình bơi loanh quanh, nay đã có đôi ríu rít bơi cùng đàn

Từ sau cái buổi hội xuân hôm đó, chẳng hiểu sau cậu út cứ thơ thơ thẩn thẩn nhìn ra cửa sổ, hướng cái gốc đa to tướng sau đình làng. Không biết người ta có nhặt được cái tò he cậu cố tình làm rơi không? Không biết người ta có ý định trả lại không hay quên luôn mình rồi? Mấy cái suy nghĩ luẩn quẩn đó cứ làm cậu út khó ngủ. Mấy cô giúp việc trong nhà nhìn cậu thắc mắc, đến mợ cả cũng chẳng biết. Bình thường thì cậu út với tập thơ đối của quan Đỗ soạn như hình với bóng, chán là lôi ra nhìn, đến mức thuộc làu làu. Người nào lần đầu tương tư cũng vậy à?

Cậu út không nói gì, chỉ gục xuống cửa sổ, không thèm liếc mợ cả một cái.

Cậu út vẫn chẳng nói gì. Mợ cả hết kiên nhẫn thật rồi, thôi chịu, mợ đặt đĩa bánh xuống bàn cái đùng rồi đi thẳng ra ngoài. Đúng lúc đó thì cô Liêm đi vào. Cô Liêm vốn là bạn của quan Đỗ, lại còn là bạn của hai thầy đồ giỏi nhất làng, nhưng cô lại có tài dọn nhà rất sạch, sạch nhất cái làng này luôn. Nên cô cứ hay ngứa ngáy tay chân, muốn được dọn nhà cho người ta, cô sang dọn nhiều quá nên mợ cả kêu cô dọn đồ sang ở chung, vì nhà này cũng rộng, có hai đứa ở cô đơn lắm.

Cô Liêm vào thì cậu út mới vác cái xác dậy nhìn cô

Cậu út nhìn cô Liêm cười hì hì rồi lại gục xuống cửa sổ

Trung Anh là con trai một của cô Liêm, thằng nhỏ này mặt trông như cục bông vậy, nhưng đừng có nghĩ nó hiền. Ai làm gì nó là nó chửi cho nát mặt. Nó không học chung lớp với cậu út, nó học lớp thầy Sơn

Rồi cậu út cứ nằm đó đến chiều tối. Thầy Khoa bấy giờ đi ngang qua, thấy học trò ngẩn ngơ mới hỏi

Cậu út giật bắn mình, đỏ mặt vội cúi đầu

Trước giờ cậu út chưa nghe qua gia đình hay họ hàng của thầy Khoa

Cậu út cúi xuống "dạ" một tiếng, không rõ là vì lỡ gọi sai vai vế nên cậu ngại, hay do cậu nghe thấy tên "Sơn" mà tim cậu đập nhanh hơn thường.

Sáng hôm sau, trời vừa hửng nắng. Cậu út đã chạy ra đình làng. Cậu ba Sơn đang loay hoay buộc lại cuộn dây điều, tay lấm tấm keo, ngẩng lên bắt gắp ánh mắt quen quen.

Thầy Khoa chạy vút ra khỏi đình làng không chút do dự, để lại hai khuôn mặt ngơ ngác nhìn nhau.

Cậu ba Sơn cười nhẹ

Cậu út thấy cậu ba cười thì đỏ mặt, cậu đợi cái nụ cười này lâu rồi đó, Sơn biết không?

Ở gần đó, dưới tán cây sung rậm. Thầy Khoa và thầy Sơn đứng đó, nhìn theo hai bóng nhỏ đang loay hoay trước hiên đình.

Thầy Sơn khẽ lắc đầu

Thầy Sơn cúi xuống cười

Hai đứa nhóc vẫn đứng đó miệt mài căng câu đối lên cây. Đứa giơ, đứa buộc, đến khi xong thì hai đứa đã lấm tấm mồ hôi.

Muốn ra chợ để cậu út ghé hàng tò he

Hai người sóng vai đi dọc con đường đất dẫn ra khu chợ làng. Người qua lại đông vui, trẻ con chân đất chạy rộn ràng, còn các bà các chị thì rổ rá đầy tay. Lẫn trong đám đông, là một sạp tò he đủ sắc màu.

Cậu út cứ đứng đó ngây ra nhìn sạp tò he. Ông lão nặn tò he cười móm mém, tay thoăn thoắt uốn nặn từng con vật nhỏ xíu bằng bột. Cậu nhìn con tò he hình con thiên nga đang phơi khô bên cạnh, rồi liếc sang cậu út, như nhớ lại chuyện hôm trước.

Cậu ba thò tay vào túi lấy ra con tò he thiên nga, nhưng do rơi, nó gãy rồi

Cậu ba nói nhẹ tênh, mà cậu út nghe xong như gió lùa qua tim

Cậu út thoáng bất ngờ, nhưng rồi cũng gật đầu.

Cậu út cau mày nhìn từng con một, trông con nào cũng đẹp hết

Cậu út nghe xong lại nhìn một loạt, thấy có con khỉ đã khô. Cậu chọn con khỉ

Cậu ba nghe xong cười khẽ, nhìn cậu út với vẻ trêu trọc

Cậu út không nói gì, mặt đỏ như quả gấc. Khều khều cái tay cậu ba kéo ra khỏi hàng tò he.

Trên đường trở về, khi trời đã lặng gió, hai cậu trai bước qua khúc rẽ bên lũy tre.

Cậu cường huých vào tay cậu ba trêu ghẹo, rồi nở nụ cười nham hiểm

Cậu út lại ngơ ra nhìn cậu ba nói chuyện với anh em của cậu, thì lại có tiếng gọi từ đằng xa.

Hữu Sơn thấy thế thì cười khúc khích

Cậu ba cười hì hì rồi tự nhiên bắt lấy tay cậu út

Lâm Anh cười cười, một nụ cười nham hiểm rồi kéo Cường đi

Hai người còn lại cũng đi về ngay sau đó, để lại hai bóng hình trơ trọi giữa chợ chiều đã gần dọn hết. Minh Tân nhìn qua Sơn, rồi nhìn mấy cậu trai, ánh mắt thoáng buồn mà cũng sáng lên một điều gì đó. Có lẽ là ước ao – rằng mình cũng có thể thân thuộc với một nơi nào đó, như cậu ba đối với lũ bạn này.

"Gốc đa còn gió hôm nào"

"Mà lời tơ kéo, lòng nao chẳng rời"

Mùa lũ kéo sớm hơn mọi năm. Mưa bão, con suối sau làng dâng lên, nước ngập ra đường, chợ. Đình làng đóng bớt một cửa. Từng phiến lá cụp xuống vì không chịu được giọt mưa nặng hạt.

Sáng hôm đó, mây xám kéo về dọc triền sông. Gió rít từng cơn, rơm rạ bay tứ tung theo cánh cò về tổ. Ngoài bãi, vài bác trai đang đắp lại để nhỏ, luôn miệng thì thào với nhau 'mùa nước năm nay tới sớm rồi'

Cậu út ngồi một mình trong hiên nhà, tay cầm con tò he, nhớ lại gương mặt dịu dàng của cậu ba khi mua cho mình con tò he.

Ánh mắt ấy...vừa gần, vừa xa như còn nước đầu nguồn.

Đến trưa, trời vẫn xám xịt, lặng lẽ như tấm áo bạc phai màu. Tiếng gà gáy muộn khiến con đường làng như cũng ngái ngủ. Cậu út nhà quan Đỗ cắp theo bọc sách nhỏ, men theo lối gạch bám rêu đến nhà thầy Khoa. Cậu đi chậm để tránh bùn bắn lên vạt áo. Những hạt mưa nhỏ lất phất bay, sương mù giăng ngang hàng cau sau rặng tre.

Cậu vừa kịp tới bậc thì cánh cửa nhà thầy Khoa mở ra

Cậu út cúi đầu chào lễ phép. Khi bước chân qua ngạch cửa, cậu thoáng thấy có người đang ngồi bên án thư. Là cậu ba nhà thầy lang, vẫn dáng vẻ thảnh thơi ấy, tay chống cằm, còn miệng thì khe khẽ ngân nga một khúc không lời.

Cậu út gật đầu nhẹ, quay mặt đi, nhưng vẫn liếc nhìn cậu ba qua ánh mắt nghiêng nghiêng. Cậu ba thấy, mỉm một nụ cười. Làm cậu út nóng hai tai. Giờ học diễn ra trong không khí trầm lặng của mưa. Tiếng bút sột soạt trên giấy, tiếng lật sách, và mùi mực tàu quyện vào hơi ấm trong căn phòng lợp mái gỗ.

Đến chiều, tưởng chừng cơn mưa sẽ tạnh, nhưng không. Mưa trút tiếng lộp độp xuống từng phiến lá. Ngoài hiên, nước bắt đầu chảy dọc theo từng rãnh mái ngói, róc rách tựa tiếng đàn run nhẹ.

Cậu út đưa mắt nhìn ra sân gạch. Vũng nước loang ngoài sân chưa có dấu hiệu nhỏ lại. Phản chiếu bóng cây rũ rượi. Cậu gật đầu khẽ

Tiếng mấy bác gái đang bồng con vọng vào. Thầy Khoa khoanh chân lâu quá bị tê chân, đứng lên một cách khổ sở.

Đêm đó, hai người học đến tận khi đèn dầu lụi bấc. Trong ánh sáng vàng vọt, cậu út viết nắn nót một đoạn thơ, còn cậu ba thì mài mực, thỉnh thoảng gẩy mấy khúc ngắn tựa tiếng lòng gió thổi qua rặng rau.

Cậu ba bất ngờ hỏi làm cậu út suýt rơi mất cây bút

Cậu út nghiêng nghiêng đầu, cười nhẹ

Cậu út không đáp, tay vẫn viết, nhưng khoé môi vẫn cứ cong lên.

Mưa vẫn rơi lộp độp ngoài hiên, cậu ba gảy khẽ một khúc đàn, cậu út co chân lại, hai tay bấu chặt đầu gối, cằm tựa lên tay.

Cậu út vươn tay kéo cái bàn nhỏ có giấy và mực lại gần. Viết một đoạn thơ.

"Tiếng đàn hôm ấy ai ngân/ để ta mộng mị bao lần chớm thu"

Cậu út khẽ cong khoé môi rồi nhìn cậu ba. Cậu ba cười cười như hiểu ra gì đó, quay đầu nhìn ra ngoài hiên. Tiếng mưa lộp độp vẫn cứ rơi liên hồi. Cậu thấy bố cậu nói sai, bố bảo mấy người con nhà quan kiêu ngạo, cứng nhắc. Nhưng cậu út này sao mà dễ thương quá.

Cậu út nói nhỏ

Cậu ba hát, nhỏ thôi. Nhưng cậu út nhìn mãi không rời mắt. Mưa vẫn cứ rơi không ngớt, gió thổi làm lật mất mấy chậu cây nhà thầy Khoa. Nhưng căn phòng như chỉ có tiếng đàn và tiếng hát của cậu ba. Cậu út nhích lại gần hơn, vừa đủ để chạm vào một vạt áo.

Hai con cá nhỏ núp dưới đám rong rêu tránh trời bão, không làm gì, chỉ nhìn nhau cũng đủ ấm