Chắc hẳn ai cũng đã từng nghe qua câu tục ngữ: “Tháng Giêng rét dài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân” rồi nhỉ. Cái rét của tháng Giêng và tháng hai chắc mọi người đều đã biết, đó chính là những đợt rét của năm cũ, của mùa đông còn sót lại… Khi ấy thì cây cối khắp nơi sẽ cùng nhau đâm chồi rồi nảy lộc, những đóa hoa thì chớm nụ, và khi nắng hẳn lên tất cả sẽ lại héo tàn hết. Vậy nhưng khi trời đến tháng ba, tại sao lại vẫn còn rét nữa? Câu chuyện cổ tích về rét nàng Bân sau đây sẽ giúp mọi người hiểu rõ hơn.
Nàng Bân được biết đến là cô gái rất hiền lành, lại đức độ, nàng là một người con gái chịu khó chịu thương, cũng hay làm. Hơn nữa cách nàng ứng xử với mọi người rất tận tụy và chu đáo.
Cũng bởi vì tính tình đó của mình nên nàng không bao giờ cho phép bản thân qua loa đại khái trong bất cứ công chuyện gì. Từ việc nhỏ nhặt như rửa bát rửa đũa, cho đến chuyện quét nhà quét sân thì nàng cũng đều phải làm cho sạch sẽ như ly như lau thì mới dừng lại. Tất cả đồ đạc trong nhà cũng phải được sắp xếp thật ngăn nắp, gọn gàng. Khi nấu ăn, cơm canh cũng phải thật dẻo, thật ngon. Còn đối với việc ngoài đồng áng, dù là cày cuốc, tát nước, nhặt cỏ hay là rải phân… thì nàng cũng phải làm sao cho cẩn thận, tỉ mỉ từng chút một. Cho đến khi cắm những cây mạ kia xuống thì nàng làm còn tỉ mỉ, cẩn thận hơn nữa, nhìn vào phải thốt lên rằng trăm ngàn khóm đều thẳng tăm tắp, giống như một vậy.
Còn đối với những việc như quay tơ dệt sợi, hay may vá thêu thùa thì nàng làm lại còn khéo léo, công phu hơn. Nàng kỹ lưỡng trau chuốt từng sợi một, nàng cũng không bao giờ bỏ sót bất kì đường kim hay để lỗi mũi chỉ nào. Những hoa văn, họa tiết trang trí qua bàn tay của nàng thì giống như là tạo hóa tạo thành, không chỉ uyển chuyển, mềm mại mà còn vô cùng tinh tế, bóng bẩy…
Có lẽ đi khắp nơi trên trần gian này thì cũng chẳng tìm được người nào có thể làm được những việc như nàng. Bởi vì mọi người, dù ít dù nhiều thì cũng sẽ có khi phải nôn nóng, vội vàng. Đặc biệt là những khi có công việc kéo dài trong thời gian lâu, hoặc là những công việc quá sức đơn điệu, những lúc ấy thì con người lại càng dễ nảy sinh cảm giác nôn nóng, vội vã. Tuy nhiên, với nàng mà nói thì sự nhẫn nại cùng kiên trì chính là bản tính trời sinh đã có, cộng thêm niềm mê say, tất cả đã tạo thành đam mê, và nó sẽ kéo dài kể từ khi nàng chính thức bắt đầu cho đến tận khi kết thúc…
Đến khi nàng đã vào tuổi cập kê, nàng cũng như tất cả mọi người, cũng về làm dâu, tuy nhiên thì bản tính nàng vẫn không hề thay đổi, vẫn giống hệt như ngày nào. Cũng chẳng có bất kì ai có ý chê trách dù chỉ là nửa lời với nàng. Còn đối với việc vì nàng quá tỉ mỉ, cẩn thận khiến cho hiệu quả công việc chậm hơn người khác, đó cũng chỉ là một số nhận xét xung quanh mà thôi, những người này không hiểu nàng thực sự mới như vậy. Lúc nàng nghe được những lời nhận xét ấy thì cũng chẳng vì mình mà thanh minh lấy một lời, nhưng lại cũng không bao giờ có ý định thay đổi tác phong làm việc của bản thân.
Nàng được gả cho người ta vào đúng đầu mùa đông, chính vào lúc mà chuyện gặt hái vừa kết thúc. Vì thấy chồng của mình thiếu áo ấm, vì thế nên nàng liền bắt tay vào quay tơ và kéo sợi, nàng muốn đan cho chồng một chiếc áo ấm vừa đẹp đẽ, vừa ấm áp.
Tất cả những sợi len, sợi tơ nàng chuẩn bị không những đều đặn mà còn óng ả nuột nà vô cùng. Sau đó nàng lại đi kiếm rất nhiều vỏ cây để pha chế rồi nhuộm ra được rất nhiều màu sắc xinh đẹp. Sau đó nàng mới bắt tay vào vẽ ra kiểu áo cũng như những họa tiết để trang trí. Nàng cặm cụi vẽ, rồi xem đi xem lại, cho đến tận khi cảm thấy ưng ý rồi thì nàng mới bắt đầu đan.
Ôi chao! Hãy nhìn xem, những mũi đan từ bàn tay nàng mới duyên dáng sao, mịn màng sao! Chúng giống hệt như là những phép màu thật huyền diệu, chẳng giống như là do bàn tay của con người tạo ra nữa. Nàng đặt hết tâm trí của mình vào trong công việc, vì thế nên từng mũi đan lại tựa như một lời ca ngọt ngào xuất phát từ tâm hồn.
Và rồi thời gian cứ thế thấm thoắt trôi qua, mọi chuyện đều rất êm ả và hiền lành. Tuy nhiên thì với nàng, thời gian là thứ chẳng tồn tại, đêm hay ngày cũng chỉ là thoáng qua mà thôi, chỉ như là bóng câu… Rồi tháng giêng tháng chạp đến rồi lại đi từ khi nào nàng cũng chẳng để ý nữa. Với nàng, tất cả mọi công việc dù là gì thì cũng là mới bắt đầu, cảm giác mới mẻ, đầy hăm hở ấy vẫn luôn tồn tại. Thoáng cái đã ba tháng trời đi qua…
“Nàng Bân đan áo cho chồng,
Đan ba tháng ròng mới được cổ tay.”
Sự thật chính là như vậy. Nhưng mà với nàng mà nói, điều ấy chẳng có gì là quan trọng cả? Với nàng thì công việc cũng như có thể hoàn thành hoàn mỹ công việc mới chính là điều quan trọng thực sự. Bởi vậy nên ngay khi nàng đan xong được tay áo rồi, nàng lại bình tĩnh bắt đầu đan phần thân áo. Ngày lại qua ngày, người ta lại thấy nàng vẫn ngồi đó mà mải mê đan.
Nàng cứ đan như mình chưa từng được thực hiện bất cứ công việc nào có vẻ hệ trọng như vậy. Nàng cứ đan như để chứng minh rằng trời đất tạo ra nàng chính là để cho nàng ngồi đan như vậy thôi. Vì thế nên khi tháng Giêng tháng hai tới rồi lại đi, kệ cho ngoài kia mưa dầm và gió bấc rét buốt, thì nàng vẫn luôn chăm chỉ, vẫn muốn một lòng một dạ mà hoàn thành công việc của mình. Sau cùng thì điều gì đến rồi cũng sẽ đến, khi đầu tháng ba tới, chiếc áo ấm mà nàng đan cho chồng cũng đã hoàn chỉnh, xong xuôi!
Ôi chao! Hãy nhìn mà xem, chiếc áo này chính là một sản phẩm bậc nhất, là một tác phẩm mẫu mực nhất trên thế gian này. Dù đi bất kể nơi nào thì cũng không cách nào tìm ra được người thứ hai làm được một chiếc áo hoàn mỹ đến mức này. Sự vui mừng lúc này của nàng đúng là không thể dùng từ nào có thể mô tả hết được. Tâm hồn nàng lúc này tựa như đang chu du ở trên chín tầng mây cao, đem hết niềm vui sướng của nàng tới chia đều cùng mọi người. Tuy nhiên, hỡi ôi! Đúng vào lúc này đây thì trời lại hửng nắng, trời đã hết rét mất rồi!
Nàng Bân thấy trời nắng thì buồn lắm! Cảm giác lúc ấy chẳng khác gì trời cao đột nhiên đổ rầm xuống đầu! Bởi vì nàng đã phải bỏ ra không biết bao nhiêu là tâm trí cùng sức lực! Còn biết bao nhiêu là mỗi niềm mơ ước mà nàng đã dồn vào trong từng đường kim mũi chỉ nữa chứ!
Nàng vô cùng yêu thương và quý trọng người chồng của mình. Mấy tháng liền ròng rã chàng đã âm thầm mà chờ đợi. Ấy vậy mà nàng lại chẳng thể đáp lại cho chàng dù chỉ là chút ít hạnh phúc, niềm vui nhỏ nhoi. Ôi chao! Hỡi ơi trời cao, hỡi ơi đất dày, hỡi ơi nhân gian này, có ai có thể thấu hiểu được nỗi lòng nàng Bân lúc này!
Vì thế, thay vì vui mừng khi đan xong áo, nàng lại phải ngồi ôm mặt mà khóc nức nở. Tiếng khóc của nàng não nề, ai oán, khiến cho người ta cảm thấy tận cùng của đớn đau và tuyệt vọng…
Bao đời nay Ngọc Hoàng Thượng Đế đã trị vì ở thượng giới, một bậc thánh quân vĩ đại, chính là nỗi khao khát công lý của muôn loài. Người vẫn thường phải xử lí không biết bao nhiêu công to việc lớn, tuy nhiên thì người cũng chưa từng chểnh mảng với những lời cầu xin của những sinh linh nhỏ nhoi, tội nghiệp.
Khi Ngọc Hoàng đang bộn bề công việc, vô tình tiếng khóc não nề của nàng Bân từ đâu vọng tới. Người nghe được những tiếng khóc tức tưởi và thổn thức, cảm giác như là có oan khuất khôn cùng, đả động đến lòng thương của Người. Ngọc Hoàng lập tức gọi Nam Tào và Bắc Đẩu tới, sau đó lệnh cho họ phải đi điều tra ngọn ngành mọi chuyện. Sau khi nghe kể và thấu hiểu được toàn bộ hoàn cảnh của nàng Bân, Người trầm ngâm hồi lâu rồi mới nói:
– Ở cõi trần kia, ta biết có rất nhiều người phải sống vô cùng cực khổ, họ còn phải chịu đựng không biết bao nhiêu oan khiên, đặc biệt là những người phụ nữ. Ngày nào họ cũng phải đầu tắt mặt tối để lo cái ăn lo cái mặc, còn không biết bao nhiêu là nghĩa vụ đối với chồng con, và nghĩa vụ đối với xã hội nữa. Nàng Bân quả thực là một người phụ nữ có lòng thương yêu, độ lượng, nhẫn nhục, chăm chỉ mẫu mực nhất, hoàn toàn xứng đáng nhận được sự khen thưởng của mọi người. Nay ta ban lệnh cho cõi trần, vào đầu tháng Ba hằng năm thì sẽ rét lạnh vài ngày. Như vậy thì những người phụ nữ đầy lòng vị tha giống như nàng Bân, dù có đan áo ấm cho chồng muộn một chút cũng sẽ được ấm lòng. Vì khi áo đã đan xong nhất định sẽ cần phải mặc thử. Tuy nhiên thì hai khanh cũng cần phải nhớ, dù có rét thì cũng ngắn ngắn và vừa vừa thôi.
Khi nghe thấy Ngọc Hoàng ban lệnh thì Nam Tào cùng Bắc Đẩu đều phải đứng lặng một lúc lâu, họ cứ tần ngần mãi, sau cùng mới có dũng khí để bẩm tấu:
– Muôn tâu Ngọc Hoàng Thượng Đế. Người nếu ban lệnh này thì e rằng sẽ không được công bằng cho lắm. Chẳng lẽ lại vì một vài người nào đó mà khiến cho tất cả đều phải chịu thêm thời tiết rét lạnh sao? Nếu như vậy thì chúng thần cũng sẽ khó bề mà cai quản được.
Ngọc Hoàng liền vẫy tay để hai vị đó ngồi xuống, sau mới ôn tồn mà giảng giải:
– Ta biết. Chuyện này ta biết chứ… Nhưng mà ta cũng đã cân nhắc hết sức kĩ càng rồi. Tính kiên trì và lòng tốt như vậy thì đáng được khuyến khích, khen thưởng. Nếu như có một người mẫu mực thì có thể làm gương cho nhiều người khác. Hẳn các khanh vẫn chưa quên đã từng lên bẩm tấu với ta không dưới một lần rằng dưới trần gian kia có biết bao nhiêu là việc dối trá, cẩu thả, có khi là xấu xa, độc ác mà con người vẫn thường làm sao? Quyết định của ta ngày hôm nay cũng chỉ là muốn nhắc nhở cho họ biết rằng, dù làm gì thì cũng phải thật kiên trì, đã làm thì phải làm sao cho đến nơi đến chốn hẳn noi, dù là chuyện nhỏ thì cũng không được đại khái, qua loa. Khi đại khái, qua loa trong các công việc thì lâu dần có thể biến thành đại khái, qua loa ở trong cách ứng xử, sau đó thì sẽ tàn nhẫn, thẳng tay ứng phó với nhau, sẽ chẳng biết nghĩ trước hay nghĩ sau nữa… Ta muốn ban lệnh này để mà nhắc nhở thường xuyên cho họ biết.
Đến lúc này thì cả Nam Tào và Bắc Đẩu đều đồng tình và cho rằng quyết định của Ngọc Hoàng là hoàn toàn chí lí, sáng suốt. Vì vậy họ vội vàng lạy tạ Ngọc Hoàng, sau đó thì đi thực hiện ngay. Kể từ đó trở đi thì cả hai vị đều thường xuyên nhắc nhở, đôn đốc thần giá rét và mưa gió không được quên nhiệm vụ hằng năm này của mình. Tuy nhiên thì cũng không ít năm mà rét hơi quá đà. Điều ấy là do các thần đôi khi cũng hơi chểnh mảng trong công việc của mình…
Từ đó cũng thành lệ, khoảng tháng Ba hằng năm, dù là mùa rét đã hết, mùa nóng đương tới nhưng sẽ có lúc trời đột nhiên trở rét mấy ngày. Và mọi người cũng quen gọi đợt rét ấy là rét nàng Bân. Và tục ngữ cũng có câu rằng: “Tháng Giêng rét dài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân” chính là vì lí do trên.
