PHỨC CẢM OEDIPUS LÀ GÌ? (KỲ 1)

Phức cảm Oedipus, hay còn được gọi là phức cảm Oedipal, miêu tả cảm giác ham muốn của một đứa trẻ với cha mẹ khác giới và nỗi ghen tị cùng giận dữ với cha mẹ cùng giới. Ý niệm này được Sigmund Freud giới thiệu lần đầu trong lý thuyết của ông về các giai đoạn phát triển tâm lý tính dục (psychosexual stages of development).

Cách hiểu đơn giản là một bé trai thấy mình cạnh tranh với cha về quyền sở hữu với mẹ của mình, trong khi đó một bé gái sẽ có cảm giác cạnh tranh với mẹ về tình cảm của cha. Theo Freud, con cái nhìn cha mẹ cùng giới tính với mình là đối thủ để dành được sự chú ý và tình cảm của cha mẹ khác giới.

LỊCH SỬ CỦA PHỨC CẢM OEDIPUS

Lần đầu tiên Freud giới thiệu ý niệm về phức cảm Oedipus là trong quyển “Giải mã giấc mơ” xuất bản năm 1899 của mình, dù ông không chính thức sử dụng thuật ngữ này cho đến năm 1910. Ý niệm này ngày càng trở nên quan trọng khi ông tiếp tục phát triển lý thuyết về sự phát triển tâm lý tính dục.

Freud đặt tên phức cảm này dựa trên nhân vật Oedipus Rex của Sophocles, người vô tình gi.ết hại cha và cưới mẹ mình.

Trong thần thoại Hy Lạp, Oedipus bị bỏ rơi khi vừa lọt lòng và không biết cha mẹ mình là ai. Chỉ sau khi gi.ết cha và cưới mẹ mình, anh mới biết danh tính thật của bản thân.

CÁCH THỨC HOẠT ĐỘNG CỦA PHỨC CẢM OEDIPUS

Trong lý thuyết phân tâm học, phức cảm Oedipus liên quan tới khát vọng của đứa con về sự gắn kết tình dục với cha mẹ khác giới, đặc biệt là sự chú ý của con trai với mẹ. Khát vọng này không được nhận thức rõ ràng vì bị kìm nén nhưng Freud tin rằng nó vẫn có ảnh hưởng lên hành vi của đứa trẻ và đóng một vai trò trong quá trình phát triển.

Theo lý thuyết của Freud, sự trưởng thành của một đứa trẻ trải qua một loạt giai đoạn phát triển tâm lý tính dục. Trong mỗi giai đoạn, tiềm thức tập trung vào khoái cảm liên quan tới một vùng nào đó của cơ thế. Các giai đoạn đó là:

• Giai đoạn môi miệng: từ khi mới sinh đến khi 18 tháng

• Giai đoạn hậu môn: từ 18 tháng đến 3 tuổi

• Giai đoạn dương v.ật: từ 3 tuổi đến 5 tuổi

• Giai đoạn tiềm tàng: từ 5 tuổi đến 12 tuổi

• Giai đoạn phát dục: từ 12 tuổi đến trưởng thành

Freud cho rằng phức cảm Oedipus đóng vai trò quan trọng trong gia đoạn 3 của quá trình phát triển tâm lý tính dục. Ông cũng tin rằng việc hoàn thành thành công giai đoạn này bao gồm xác định về cha mẹ đồng giới của mình, sau cùng chính điều này sẽ dẫn tới sự phát triển về bản dạng giới khi trưởng thành.

Trong quá trình phát triển của giai đoạn này, Freud cho rằng đứa trẻ phát triển một sự hấp dẫn tình dục với cha mẹ khác giới của mình và tỏ ra thù địch với cha mẹ đồng giới. Theo Freud, bé trai muốn chiếm hữu mẹ và thay thế cha của mình – người mà đứa trẻ coi là đối thủ trong vấn đề tình cảm của mẹ.

Phức cảm Oedipus xảy ra khi trẻ từ 3 đến 5 tuổi trong giai đoạn 3 của quá trình phát triển tâm lý tính dục. Giai đoạn này là điểm quan trọng trong việc hình thành bản dạng giới.

DẤU HIỆU CỦA PHỨC CẢM OEDIPUS

Freud tin rằng mọi đứa trẻ đều trải qua quá trình này như một phần bình thường của sự phát triển. Một số dấu hiệu cho thấy đứa trẻ đang trải qua phức cảm Oedipus gồm:

• Quá gần gũi với bố hoặc mẹ

• Tập trung vào bố hoặc mẹ

• Thù địch với người còn lại

• Ghen tị với người còn lại

• Chiếm hữu với bố hoặc mẹ

Freud cho rằng có một số hành vi mà trẻ thể hiện thực chất là kết quả của phức cảm Oedipus. Hành vi đó có thể gồm:

• Có hành động giận dữ hoặc thù địch với cha mẹ đồng giới

• Tức giận hoặc ghen tị khi cha mẹ đồng giới thể hiện tình cảm với người kia

• Bộc lộ mong muốn được cưới cha/ mẹ mình mơ ước

• Cố gắng dành sự chú ý với cha/ mẹ mình mơ ước

Điều quan trọng cần lưu tâm rằng không phải mọi mâu thuẫn xảy ra giữa một đứa trẻ và cha mẹ của nó đều có nguyên nhân là phức cảm Oedipus.

PHỨC CẢM ELECTRA

Giai đoạn tương tự với bé gái được gọi là phức cảm Electra – bé gái có khát vọng với người cha và ghen tị với mẹ của mình. Thuật ngữ phức cảm Electra được Carl Jung giới thiệu để miêu tả biểu hiện của phức cảm này ở bé gái. Tuy nhiên Freud tin rằng thuật ngữ phức cảm Oedipus dùng để chỉ cả nam và nữ, dù ông cho rằng mỗi giới có trải nghiệm khác nhau.

Freud gợi ý rằng khi bé gái nhận ra mình không có dương v.ật, họ sẽ nảy sinh lòng ghen tị với dương v.ật và oán giận mẹ vì đã “gửi bản thân con không được ‘trang bị’ đầy đủ đến với thế giới”. Sau đó, nỗi oán giận này sẽ nhường chỗ cho sự đồng nhất với mẹ và quá trình chuyển biến bên trong các thuộc tính và đặc điểm với cha mẹ đồng giới của mình.

Quan điểm của Freud về tình dục của phụ nữ có lẽ là điều khiến ông bị chỉ trích nặng nề nhất. Nhà phân tâm học Karen Horney bác bỏ quan niệm của Freud về lòng ghen tị với dương v.ật và cho rằng đàn ông trải qua sự ghen tị với tử c.ung vì họ không thể sinh con.

Bản thân Freud cũng thừa nhận rằng vốn hiểu biết của ông về phụ nữ có lẽ chưa được nhận thức đầy đủ.

(Còn tiếp)

Nguồn: Verywell Mind

Dịch: Khoa học tội phạm

#khoahoctoipham